Baadhi husema mazoezi ya mara kwa mara yanaweza kuwa mabaya kwako, na kwamba kuendesha Grand Tour kutakuchukua mwaka mmoja katika maisha yako. Je, ni kweli?
Robert Millar, mmoja wa waendesha baiskeli wakubwa kabisa wa Uingereza, alikuwa thabiti katika imani yake kwamba jitihada za kuendesha Grand Tours zingefupisha maisha yake.
Mnamo 1998 aliyekuwa Mfalme wa Milima ya Tour de France alisema, ‘Kumbuka, wanariadha wa kitaalamu kama waendesha baiskeli hawaishi muda mrefu. Wachina wanasema una mapigo mengi tu ya moyo, na kuendesha baiskeli hutumia mengi.’
Tatizo la hekaya - kinyume na data ngumu ya kisayansi - ni kwamba huwa hazikubaliani na uchambuzi mkali. GP na mwendesha baiskeli mahiri Andrew Soppitt anatupilia mbali hili:
‘Kama hivyo ndivyo ingekuwa hivyo, basi mafunzo hupelekea mapigo ya moyo kuwa ya chini zaidi, ambayo yangeongeza maisha.’
Lakini mpanda farasi huyo maarufu wa Uskoti hakuishia hapo. Katika kitabu In Search Of Robert Millar, mwandishi Richard Moore anakumbuka barua pepe ambayo Millar alitumwa kwa mwandishi wa habari anayeendesha baiskeli William Fotheringham:
'Kuwa muendesha baiskeli mzuri kadiri niwezavyo ilikuwa muhimu sana kwangu kila wakati, lakini kulikuwa na nyakati ambapo haikuwa sawa kufuata wazo hilo… nilijizoeza kupita kiasi nikitafuta asilimia za ziada…
‘Nilikubali kwamba nguvu niliyokuwa nikitumia kama mpanda farasi labda ingemaanisha kwamba singeishi maisha marefu baadaye.’
Ian Goodhew, kocha mkuu wa ABCC anayefanya kazi na IG-Sigma Sport, hakubaliani na hilo. 'Ikiwa wewe au mimi tulijaribu kupanda Grand Tour labda itatuua,' asema.
‘Lakini utasafiri tu kwenye Grand Tour ikiwa una nguvu za kutosha kiakili na kimwili. Hata ukifika mwisho wewe ni mwanamichezo mzuri, na kwa wiki hizo tatu wataalamu wanaangaliwa vizuri kuliko mtu mwingine yeyote Duniani kwa suala la kuwa na wageni na lishe bora.
‘Ningekaribia kuilinganisha na kuwa mchimba madini mwanzoni mwa karne iliyopita. Sidhani kama kazi ndiyo inakuua, lakini ajali, jeraha au maambukizi yanaweza.’
Yote yako kwenye jeni
Ni wazi jeni pia huchukua sehemu muhimu katika kubainisha muda ambao mpanda farasi wa Grand Tour au mtu mwingine yeyote ataishi. ‘Baadhi ya watu wanaweza kuvuta sigara bila kufanya uharibifu mwingi, ilhali inaweza kuwaua wengine haraka sana,’ asema Soppitt.
‘Mchakato sawa wa uteuzi wa jeni unatumika kwa waendesha baiskeli. Faida zote ni wanariadha bora na labda wazazi wao walikuwa, pia. Hiyo inaweza kurefusha maisha badala ya kufupisha.’
Na Millar anaweza kutiwa moyo kutokana na utafiti uliochapishwa Septemba na Kituo cha Utaalamu wa Kifo cha Ghafla huko Paris.
Utafiti huo ulibaini waendesha baiskeli 786 Wafaransa walioshiriki katika angalau Ziara moja, na kuwalinganisha na idadi ya jumla ya wanaume wa Ufaransa wa umri sawa.
Baada ya wanasayansi kuchambua nambari, walifichua kuwa waendeshaji gari waliokamilisha angalau Tour de France moja waliishi kwa wastani miaka 6.3 kuliko Mfaransa wa kawaida.
Bado inawezekana kuhoji jinsi data ilivyo linganishi na sahihi. 'Kama vile utafiti wote wa uchunguzi au rejea, haukulingana na kikundi mwanzoni mwa mchakato na kuufuata,' anasema Soppitt.
‘Watafiti walilinganisha wataalamu na kundi gani? Kiwango cha dhahabu katika ushahidi wa kimatibabu ni upimaji wa upofu maradufu [ambapo si mtu anayepima wala mhusika anajua jaribio ni la nini] pamoja na idadi kubwa ya watu kwa muda uliowekwa.
‘Utafiti huu unavutia - na ninashuku kuwa waendeshaji wa Grand Tour wanaishi muda mrefu zaidi kwa sababu ya maumbile yao na mitindo yao ya maisha - lakini sidhani kama ni uthibitisho.'
‘Wataalamu wengi huacha wakiwa na umri wa karibu miaka 35,’ anaongeza Goodhew. 'Kinachopendeza kujua ni kile ambacho wale katika utafiti walifanya baada ya kustaafu. Hakuna mwanariadha anayetaka sana lishe. Kitakwimu wanaishi muda mrefu zaidi lakini mabingwa wa zamani sio wembamba zaidi kila wakati.’
Ni nini kisichokufanya uwe na nguvu zaidi…
Utafiti wa Ufaransa unaweza kujibu swali hilo kwa kiasi kwani unarekodi kile ambacho hatimaye kiliwaua waendesha baiskeli wa zamani wa Tour.
Sababu kuu mbili za kifo zilikuwa neoplasms (32.2%) - hiyo ni vivimbe kwako na sisi - na magonjwa ya moyo na mishipa (29%), yote yanayotokea mara chache kuliko umma kwa ujumla.
Kati ya saratani, tatu zilizojulikana zaidi ni usagaji chakula (35%), mapafu (22%) na tezi dume (7%).
Chanzo cha tatu kwa juu zaidi cha kifo (15.8%) kiliainishwa kuwa cha 'nje', ambayo mara nyingi yalikuwa matukio yanayohusiana na kiwewe - hiyo ni kusema, ajali.
Vifo kutokana na kiwewe kwa wataalam wa zamani vilikuwa karibu sawa na umma kwa ujumla, ingawa aina moja ya umri ambayo ilionyesha mara kwa mara ya juu kidogo kuliko idadi ya jumla ilikuwa chini ya miaka 30.
Waandishi wa utafiti huu waliweka hii chini kwa idadi kubwa ya vifo vya trafiki na ajali za mbio katika kundi la umri.
Somo likiwa: iwapo jeni zako hazitakupata, msongamano unaweza kutokea.
Kwa hivyo hii inamaanisha kuwa Millar alikosea, na kupanda Grand Tour kwa hakika ni pasipoti (kuzuia ajali) kwa maisha marefu na yenye afya njema? Si lazima.
Utafiti wa madaktari wa Marekani umegundua kuwa mbio za marathoni, Ironman triathlons na mbio za baiskeli za masafa marefu zinaweza kusababisha mabadiliko ya muundo wa moyo na mishipa mikubwa, hivyo kusababisha majeraha ya kudumu.
Wanasema 'kikomo cha juu' salama kwa afya ya moyo ni kiwango cha juu cha saa moja kwa siku - kisha kuna faida kidogo.
Dr James O'Keefe wa Hospitali ya Saint Luke ya Kansas City anasema, 'Uwezo wa kiwango cha juu cha dozi salama, ambapo madhara ya mazoezi ya viungo, kama vile majeraha ya misuli na msongo wa moyo na mishipa, yanaweza kuzidi manufaa yake.
‘Watu wenye shughuli za kimwili wana afya bora zaidi kuliko wenzao wanao kaa tu, lakini watu wengi hawaelewi kwamba sehemu kubwa ya faida za kiafya huongezeka kwa kiwango cha kawaida,’ anaongeza.
‘Mazoezi ya kupindukia hayafai kwa kweli afya bora ya moyo na mishipa. Zaidi ya dakika 30-60 kwa siku, unafikia hatua ya kupungua kwa mapato.’
Hesabu ya mwisho
‘Sote huendesha baiskeli kwa sababu tofauti,’ asema Soppitt. ‘Huenda ikawa unataka kuwa na afya bora zaidi, kushinda mbio, kuwapiga wenzi wako au kuwa na uwezo wa kula kalori nyingi kadri unavyotaka. Lakini ni muhimu kukumbuka kuwa mazoezi ni mazuri isipokuwa unapokasirika nayo.’
Maana yake yote ni kwamba kuendesha Grand Tour pengine ni mbaya kwa afya yako… isipokuwa wewe ni mtaalamu ambaye ana manufaa ya chembe za urithi nzuri, hali nzuri ya hali ya juu na timu ya wataalamu wa afya wa kukutunza.
Millar anaweza kulala fofofo kitandani mwake. Kama sisi wengine, tunapaswa kukumbuka kuwa mazoezi ya maisha yote kwa ujumla huwa na maisha marefu na ulemavu mdogo kuliko wenzetu wasioketi. Usitumie mapigo yako yote ya moyo kwa wakati mmoja.
